grudzień 2020

Zad. 1. Wśród upamiętnionych we Wrocławiu noblistów są:

• Gerhart Hauptmann - w 1922 roku został honorowym obywatelem Wrocławia, ma popiersie w Galerii Słynnych Wrocławian w holu Ratusza, w 2012 z okazji 150. rocznicy urodzin i 100. rocznicy przyznania nagrody Nobla z inicjatywy Polsko-Niemieckiego Stowarzyszenia "Dolny Śląsk" upamiętniającą go tablicę wmurowano przy wejściu do gmachu Akademii Sztuk Pięknych we Wrocławiu;
• Reinhard Selten - w 1996 roku nadano mu tytuł doktora honoris causa Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu;
• Friedrich Bergius – ma popiersie w Galerii Słynnych Wrocławian w holu Ratusza, w 2002 na Wydziale Chemicznym PWr (gmach A2, ul. Łukasiewicza 2) odsłonięto poświęconą mu tablicę, ufundowaną przez Zakłady Chemiczne "Złotniki" SA, które znajdują się w miejscu przedwojennej fabryki rodziny Bergiusów;
• Max Born – ma popiersie w Galerii Słynnych Wrocławian w holu Ratusza, jest to jak na razie jedyny z wrocławskich noblistów, któremu miasto poświęciło plac (w 1991 roku na wniosek Rady Instytutu Fizyki Teoretycznej, który tam się do dziś znajduje, wcześniej plac nosił nazwę Dąbrowszczaków, a bydynek należał do Komitetu Wojewódzkiego PZPR, plac znajduje się na Nadodrzu, ograniczony jest zakolem Odry i ulicami Dubois oraz Mieszczańską, wychodzi z niego jedna ulica - Cybulskiego). W 2002 roku na budynku, w którym Born się urodził (pl. Wolności 4), umieszczono tablicę pamiątkową. Budynek ten jest siedzibą firmy Incom, która od 2008 roku przyznaje stypendium Maxa Borna najlepszym wrocławskim doktorantom;
• Fritz Haber – ma popiersie w Galerii Słynnych Wrocławian w holu Ratusza;
• Paul Ehrlich – upamiętniający go medal znajduje się w Muzeum Miejskim we Wrocławiu;
• Olga Tokarczuk  - otrzymała od prezydenta Wrocławia Jacka Sutryka symboliczny
  klucz do bram miasta oraz do siedziby swojej fundacji - wilii Marii i Tymoteusza Karpowiczów (ul. Krzycka 29), krasnal z twarzą indyjskiego poety Harivansha Rai Bachchana trzyma w ręku
  książki noblistek Olgi Tokarczuk i Wisławy Szymborskiej (róg ulic Kuźniczej i Wita Stwosza), rada osiedla Kłodnica wysunęła propozycję, by jedną z powstających tam ulic nazwać imieniem Olgi Tokarczuk, ale pisarka nie wyraziła na to zgody.

Istnieją też upamiętnienia zbiorowe:

• W 1994 roku w gmachu głównym Uniwersytetu Wrocławskiego odsłonięto tablicę upamiętniającą ośmiu noblistów – profesorów i studentów tej uczelni – Theofdora Mommsena, Philippa Lenarda, Eduarda Buchnera, Paula Ehrlicha, Fritza Habera, Friedricha Bergiusa, Otto Sterna oraz Maksa Borna. W sali im. Romana Longchampsa de Bérier Muzeum Uniwersyteckiego umieszczono zdjęcia dziewięciu noblistów (oprócz tych z tablicy jest jeszce Erwin Schrödinger).
• Na ścianie Salonu Śląskiego wiszą portrety 10 wrocławskich noblistów (w tym dwa do góry nogami - patrz zdjęcie poniżej).

Zad. 2. Dwa portrety wrocławskich noblistów są tradycyjnie wieszane „do góry nogami” – Philippa Lenarda oraz Fritza Habera. Nie wypada pomijać ich noblowskich osiągnięć, lecz warto też pamiętać o tragicznych skutkach wykorzystania ich odkryć.

Philipp Lenard wyznawał poglądy antysemickie i faszystowskie, był fanatycznym nacjonalistą, współpracował z reżimem Hitlera, uczestniczył w badaniach nad niemiecką bombą atomową, wprowadził termin "fizyka aryjska".

Fritz Haber był jednym z organizatorów produkcji i zastosowania gazów bojowych przez armię niemiecką podczas I wojny światowej, a w latach 20. XX wieku opracował metody produkcji Cyklonu B przewidzianego jako środek do dezynfekcji, ale podczas II wojny światowej (już po śmieci Habera) stosowany w komorach śmierci obozów koncentracyjnych (także wielu żydowskich krewnych i przyjaciół Habera zostało zamordowanych za pomocą jego wynalazku).

Zad. 3. Galeria Wrocławskich Osobistości znajduje się od 2011 roku w Salonie Śląskim - klimatycznej klubokawiarni i restauracji przy pl. Uniwersyteckim 15a. Prowadzi ją Maria Dorywała była dziennikarka TVP. Pomysłodawcami Galerii byli ks. kardynał Henryk Gulbinowicz, ówczesny prezydent miasta Rafał Dutkiewicz i ówczesny rektor UWr prof. Zdzisław Latajka.