Pielęgniarka statystyczna

Florence Nightingale znana jest przede wszystkim (tym, którym w ogóle to nazwisko coś mówi) jako twórczyni pielęgniarstwa, patronka skautingu dziewczęcego i działaczka społeczna. Okazuje się, że była tez zasłużona dla rozwoju statystyki.

Florence pochodziła z bogatej arystokratycznej rodziny. Urodziła się w 1820 we Florencji (i stąd wzięło się jej imię) w czasie podróży poślubnej rodziców po Europie. Młodość spędziła w Londynie, gdzie otrzymała staranne wykształcenmie. Kiedy w wieku 25 lat ogłosiła, że pragnie zostać pielęgniarką, rodzina była przerażona. Do tej pory pielęgniarki (zwłaszcza na polu walk wojennych) rekrutowały się spośród prostytutek (tzw. markietanek), a w szpitalach miejskich - spośród kobiet z najniższych warstw społecznych. Uparta Florence od 1845 roku odwiedzała szpitale, gromadząc informacje na interesujący ją temat, a w 1851 roku (kiedy rodzice, próbując odwieść ją od podjętych zamiarów, wysłali ją w grand tour po Europie) zaczęła się uczyć zawodu pielęgniarki w Instytucie Diakonis Protestanckich w Kaiserwerth w Niemczech (diakonisy to protestanckie zakonnice pracujące jako pielęgniarki lub nauczycielki), a potem w Paryżu. W 1853 wróciła do Londynu i objęła stanowisko przełożonej w Zakładzie Opieki dla Chorych Dam w Londynie i uczyniła z tej placówki wzorcowy szpital swoich czasów. Mimo że była czarującą i piękną kobietą, odrzuciła ostatecznie trwające 9 lat zaloty poety i polityka Richarda Milnes, barona Houghton, gdyż stwierdziła, ze obowiązki małżeńskie będą przeszkadzały w jej powołaniu do pracy pielęgniarskiej. Do końca życia pozostała niezamężna (choć uwikłana była w kilka głośnych romansów).

W czasie pobytu na froncie wojny krymskiej (1854-1856) odkryła, że ranni żołnierze umierają nie tylko z powodu obrażeń, ale także na skutek szoku pourazowego, a wobec tego potrzebują nie tylko leczenia, ale i opieki. Zorganizowała więc opiekę pielęgniarską nad rannymi żołnierzami brytyjskimi w szpitalu w Stambule (walcząc nie tylko z obrażeniami i chorobami, ale przede wszystkim z uprzedzeniami lekarzy, urzędników i oficerów), a dzięki swojej energii i uporowi poprawiła fatalny stan sanitarny wielu brytyjskich szpitali polowych. To wtedy zyskała przydomek "the Lady with the lamp" - dama z lampą, gdyż miała zwyczaj robienia nocnych obchodów (do dziś międzynarodowym symbolem pielęgniarstwa jest tzw. lampka Nightingale"). Po wojnie wróciła do Anglii załamana tym, że pomimo jej wysiłków nie udało jej się powstrzymać wysokiej śmiertelności spowodowanej chorobami zakaźnymi (tymczasem w pierwszym wydaniu "Dictionary of National Biography" (1911) stwierdza się, że działalność Nightingale obniżyła śmiertelność na polu walki z 42% do 2%). Później została ona ekspertem armii brytyjskiej ds. wojskowej służby pielęgniarskiej. 

W 1860 roku założyła przy Szpitalu św. Tomasza w Londynie pierwszą szkołę pielęgniarstwa – The Nightingale Training School. Działa ona do dziś jako część King's College London pod nazwą The Florence Nightingale School of Nursing and Midwifery - szkoła pielęgniarek i położnych im. Florence Nightingale. Szkoła ta oferowała nie tylko wykształcenie zawodowe, ale dbała o poziom moralny uczennic, co miało przyciągać do tego zawodu kobiety o nieposzlakowanej reputacji. W ten sposób Nightingale wypracowała podstawy, na których opiera się współczesny wizerunek pielęgniarki. Wydała też pierwsze podręczniki pielęgniarstwa: "Notes on Nursing: What Nursing Is, What Nursing is Not" (1859) - uwagi o pielęgniarstwie, czym ono jest, a czym nie - oraz "Notes on Nursing for the Labouring Classes" (1861) - uwagi o pielęgniarstwie dla położnych. Zawierały one definicje metod i sposobów pielęgnacji chorych i położnic, a napisane były bardzo prostym językiem, tak aby były zrozumiałe nawet dla słabo wyedukowanych kobiet.

Florence zmarła w Londynie w 1910 roku. W 1907 jako pierwszej kobiecie przyznano jej brytyjski Order Zasługi, a pięć lat po śmierci wzniesiono pomnik na placu Waterloo w Londynie. W 1912 Międzynarodowy Komitet Czerwonego Krzyża ustanowił Medal Florence Nightingale będący prestiżowym odznaczeniem przyznawanym zasłużonym pielęgniarkom z całego świata (otrzymało go m.in. 86 Polek). Do dziś nowe pielęgniarki składają "przysięgę Nightingale" (podobnie jak lekarze - "przysięgę Hipokratesa"), a dzień jej urodzin - 12 maja - ustanowiono Międzynarodowym Dniem Pielęgniarki.

Florence Nightingale od najmłodszych lat interesowała się matematyką i wykazywała zdolności w tym kierunku. Stała się później pionierem wizualizacji matematycznej i inforgrafiki. Wymyśliła i spopularyzowała graficzną metodę prezentacji danych statystycznych opartą na diagramach kołowych (wprowadzonych z  kolei w 1801 roku przez Williama Playfaira) nazywaną dziś Nightingale rose diagram (róże Nightingale), choć ona sama nazywała je "grzebieniem koguta". Współcześnie można na nie spojrzeć jako na połączenie idei histogramu (wykresu słupkowego) i diagramu kołowego.

Florence używała tych diagramów bardzo czesto w swoich raportach z wojny krymskiej adresowanych do przedstawicieli administracji i rządu, uważała bowiem, że w ten sposób dane te będą lepiej do nich przemawiały, będą bardziej czytelne i zrozumiałe niż tradycyjne raporty statystyczne. Używała swoich diagramów do prezentowania zmian śmiertelności żołnierzy w szpitalu polowym, którym zarządzała, z uwzględnieniem różnych jej przyczyn i wielkości w poszczególnych miesiącach.

W latach 1858-1859 Nightingale lobbowała za powstaniem Królewskiej Komisji do spraw Sytuacji w Indiach. W ciągu kolejnych dwóch lat opracowała dla tej komisji poglądowe studium statystyczne warunków sanitarnych w uprzemysłowionych rejonach Indii, które stało się podstawą wprowadzenia tam pod jej kierunkiem systemu poprawek w organizacji opieki medycznej i prozdrowotnej. Po 10 latach od wprowadzenia jej reform (1873) stwierdziła w kolejnym raporcie, że śmiertelność wśród mieszkańców spadła z 69 do 18 na 1000 zachorowań.

W 1859 roku Nightingale została wybrana jako pierwsza kobieta na członka Royal Statistical Society (Królewskie Stowarzyszenie Statystyczne) oraz została honorowym członkiem American Statistical Association (Amerykańskiego Stowarzyszenia Statystycznego).